Sirmium i rimska vojska

Povzetek

Dva su neobjavljena spomenika iz Sirmijuma na kojima se spominju legije, dosada nepoznate u ovom rimskom gradu: XIII Gemina na jednom bloku od peščara (si. 1) koji je bio uzidan u bedeme Sirmijuma i III Gallica na jednom nadgrobnom natpisu (si. 2). Kratak natpis legije XIII Gemina (si. 1) mago bi se tumačiti kao svedočanstvo o učešču jednog njenog odreda u podizanju sirmijskih bedema. Slova PVC u r. 3 označavaju verovatno dužinu dela bedema na kome je radila XIII Gemina. Ako se ima na umu da je, prema svedočanstvu jednog salonitanskog natpisa4 cohors I miliaria Delmatarum, dakle odred od 1000 ljudi, sagradio 800 stopa bedema, odred koji je sagradio 100 stopa u Sirmijumu mogao je brojati 125 ljudi. Učešče odreda legije XIII Gemina u podizanju gradskih bedema u Sirmijumu moglo bi se datovati u 90-te godine I veka, kada se ova legija ved nalazila u Vindoboni.5 Kratak natpis na kamenom bloku predstavljao bi najstarije svedočanstvo o gradjenju bedema u Sirmijumu.6 C. Antonius Victor na drugom natpisu (si. 2), Trahenti origine - poreklo koje nije mogučno pouzdano utvrditi,9"14 služio je kao optio u sirijskoj legiji III Gallica8 -, sahranjen je u Sirmijumu u 47. godini života. Nema podataka o zadržavanju ove legije sa Istoka u Podunavlju niti o njenom učešču u ratovima na zapadnim rimskim granicama. Svedočanstva o njoj na Balkanu veoma su malobrojna: jedan natpis iz Viminacijuma iz vremena Severa Aleksandra,17 jedna opeka sa njenim žigom, nadjena u Porolisumu, u Dakiji18 i nadgrobni natpis čerke jednog vojnika nadjen u Nikopolju u Donjoj Meziji.19 O razlogu dolaska optiona legije III Gallica u Sirmium mogu se praviti razne pretpostavke. Najverovatnija je ona da se C. Antonius Victor nalazio u pratnji nekog od careva prve polovine III veka, pri njihovom prolasku preko Balkanskog poluostrva. Broj natpisa u Sirmijumu na kojima su potvrdjeni pripadnici raznih legija je znatan. Pored legija III Gallica i XIII Gemina na novim natpisima, spominju se I in II Adiutrix, koje su pripadale vojsci Panonije, IV Flavia iz Gornje Mezije, germanske legije I Minervia i VIII Augusta. Nijedna od njih medjutim, nije bila stacionirana u Sirmijumu. Neke od ovih legija su se nalazile u pratnji careva ili su činile ekspedicionu vojsku za vreme ratova na severnoj granici Panonije (I Adiutrix, II Adiutrix u vreme Domicijana),23 neki odredi su obezbedjivali sigurnost komunikacija i snabdevanja vojske u Panoniji u vreme ratova (IV Flavia u vreme Marka Aurelija);36 germanske legije su učestvovale u ratu protiv defectores et rebelles40 u vreme Severa ili protiv uzurpatora u vreme Galijena.41 Najzad, bilo je i isluženih vojnika koji su se naseljavali u Sirmijumu i njegovoj okolini. Premda nije imao stalni legijski garnizon, Sirmijum je ipak bio mesto gde su povremeno bili smešteni vojni odredi. U dosadašnjim arheološkim istraživanjima vojni logor nije otkriven. Ostaje da se pretpostavi da su gradski bedemi pružali prostor za smeštaj trupa koje su pratile careve u vreme ratova ili pri prolasku preko Balkana.