Z wewnątrzsłowiańskich kontaktów językowych: pacię ‘prosię’, ‘świnka’, paciuk ‘wieprz’, ‘świnia’ oraz pac, pacuk ‘szczur’
DOI:
https://doi.org/10.3986/Jz.26.1.10Ključne besede:
slovanska dialektologija, jezkovni stiki, narečna leksika, poljsko‑vzhodnoslovansko obmejno območjePovzetek
Prispevek obravnava problematiko znotrajslovanskih jezikovnih stikov. Proučevanje vplivov, povezav, izposoje na meji več jezikovnih sistemov omogoča razumevanje vzajemnega prepletanja posameznih jezikov. Zapletenost leksikalnih raziskav na stiku več jezikov je prikazana na primeru besed pac, pacuk in pacię, ki so izpričane na poljsko‑vzhodnoslovanskem obmejnem območju.
Prenosi
Literatura
AGB = Atlas gwar bojkowskich I–VII, oprac. głównie na podstawie zapisów Stefana Hrabca przez Zespół Instytutu Słowianoznawstwa PAN pod kier. Janusza Riegera, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980–1991.
AGWB = Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny I, red. Stanisław Glinka – Antonina Obrębska‑Jabłońska – Janusz Siatkowski; II–III, red. Stanisław Glinka; IV–X, red. Irena Maryniakowa, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1989–2012.
AUM = Атлас української мови, ред. Іван Г. Матвіяс, т. I: Полісся, Середня Наддніпрянщина і суміжні землі; т. II: Волинь, Наддністрянщина, Закарпаття і суміжні землі, т. III: Слобожанщина, Донеччина, Нижня Наддніпрянщина, Причорномор’я і суміжні землі, Киïв: Наукова думка, 1984–2001.
Barszczewska – Timoszuk 2016 = Nina Barszczewska – Mikołaj Timoszuk (oprac.), Kulturowo‑językowe dziedzictwo Podlasia 1: opis socjolingwistyczny regionu na tle uwarunkowań historycznych, Warszawa: Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Bezlaj III = France Bezlaj, Etimološki slovar slovenskega jezika III: P–S, dopolnila in uredila Marko Snoj – Metka Furlan Ljubljana: SAZU – ZRC SAZU – Mladinska knjiga, 1995.
Bobran 1995 = Marian Bobran (red.), Kontakty językowe polsko‑wschodniosłowiańskie, Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1995.
Bohusiewicz 1889 = Franciszek Bohusiewicz, [dział] „Poszukiwania”, „Wisła” 3 (1889), z. 4, 891.
Brückner SE = Aleksander Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.
Buczyński 1967 = Mieczysław Buczyński, Wschodniosłowiańskie wpływy językowe w gwarze wsi Huszcza powiat Biała Podlaska, Annales UMCS, sectio F XXII (1967), 223–256.
Cechosz-Felczyk 2004 = Iwona Cechosz‑Felczyk, Słownictwo gwary Oleszkowiec i Hreczan (Greczan) na Podolu, Kraków: Lexis, 2004.
Chiţimia 1965 = I. C. Chiţimia, Niektóre cechy gwary Polaków we wsi Bulaj pod Suczawą (na Mołdawii), Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej V (1965), 255–259.
Czyżewski 1976 = Feliks Czyżewski, Wpływy ukraińskie w gwarze osady Łomazy powiat Biała Podlaska, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej XV (1976), 105–118.
Czyżewski 1986 = Feliks Czyżewski, Atlas gwar polskich i ukraińskich okolic Włodawy, Lublin: Uniwersytet Marii Curie‑Skłodowskiej: Wydział Humanistyczny, 1986.
Czyżewski 1988 = Feliks Czyżewski, O problemach interferencji językowej w ukraińskich gwarach wschodniej Lubelszczyzny, Z Polskich Studiów Slawistycznych, seria VII: językoznawstwo, Warszawa, s. 87–93.
Czyżewski 1996 = Feliks Czyżewski, Paralele leksykalne w polskich i ukraińskich gwarach okolic Włodawy, Acta Universitatis Wratislaviensis,: Slavica Wratislaviensia 49 (1996), 57–64.
Dal = Владимир И. Даль, Толковый словарь живого великорусского языка I–IV, Москва: Государственное издательство иностранных и национальных словарей, 1955–1956.
ESBM = Этымалагічны слоўнік беларускай мовы 1–13, рэд. Віктар У. Мартынаў – Генадзь А. Цыхун, Мінск: Навука и тэхніка – Беларуская навука, 1978–2010.
ESSJa = Этимологический словарь славянских языков: праславянский лексический фонд I–, ред. Олег Н. Трубачев (Анатолий Ф. Журавлев – Жанна Ж. Варбот), Москва: Наука 1964–.
ESUM = Етимологічний словник української мови I–VI, ред. Олександр С. Мельничук, Київ: Наукова думка, 1982–2012.
Feleszko 2003 = Kazimierz Feleszko, Bukowina moja miłość: język polski na Bukowinie karpackiej do 1945 roku: słownik 2, red. E. Rzetelska‑Feleszko, Warszawa: Instytut Polskiej Akademii Nauk – Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2003.
Greń – Krasowska 2008 = Zbigniew Greń– Helena Krasowska, Słownik górali polskich na Bukowinie, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2008.
Hnatyszak 2007 = Юрій Гнатишак, Слова з Болехова, співавтори‑лексикографи: Оксана Сімович – Наталія Хобзей (відп. ред.), Тетяна Ястремська, Львів: Ін‑т українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України – Наукове товариство ім. Шевченка, 2007.
Hrinčenko I–IV = Борис Грінченко, Словарь української мови I–IV, Київ, 1907–1909.
Janiak 1995 = Bronisława Janiak, Polsko‑ukraińskie związki językowe na przykładzie gwary Niemirowa nad Bugiem: fonetyka, fonologia, słownictwo, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1995.
Jastremska 2011 = Тетяна Ястремська, Діалектний простір Галичини: говірки української мови, [w:] Украïнська мова в Галичині: історичний вимір, ред. Ярослав Ісаєвич – Міхаель Мозер – Наталія Хобзей, Львів: Національна академія наук України – Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича, 2011, 55–106.
Karłowicz 1984 = Jan Karłowicz (do druku przygotowała Elżbieta Smułkowa), Podręcznik czystej polszczyzny dla Litwinów i Petersburszczan, Studia nad polszczyzną kresową 3, red. J. Rieger – W. Werenicz, Wrocław – Warszawa – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1984, 33–81.
Kondratiuk 1975 = Michał Kondratiuk, [ankieta], [w:] Беларуска‑польскiя iзалексы, Мiнск: АН БССР, 1975, 50–56.
Kostecka-Sadowa 2008 = Anna Kostecka‑Sadowa, Słownictwo gwar polskich w Mościskach i wsiach okolicznych, [w:] Słownictwo kresowe: studia i materiały, red. Janusz Rieger, Warszawa: DiG, 113–260.
Kostecka-Sadowa 2015 = Anna Kostecka-Sadowa, Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2015.
Kurzowa 1985 = Zofia Kurzowa, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo‑wschodnich do 1939 roku, wyd. 2 rozszerz., Warszawa – Kraków, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
Kurzowa 1993 = Zofia Kurzowa, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno‑wschodnich XVI–XX ., Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993.
LAB = Лексічны атлас беларускіх народных гаворак у пяці тамах, рэд. Мiкалай В. Бірыла – Юзэфа Ф. Мацкевіч, Мінск: Інстытут мовазнаўства ім. Я. Коласа, 1993–1998.
Laučjute 1982 = Юрате А. Лаучюте, Словарь балтизмов в словянских языках, Ленинград: Наука, Ленинградское отделение, 1982.
Lehr 1914 = Tadeusz Lehr, O mowie Polaków w Galicji wschodniej, Język Polski II (1914), 40–51.
Leksykon lwowski = Наталя Хобзей – Ксеня Сiмович – Тетяна Ястремська – Гаана Дидик‑Меуш, Лексикон львiвський поважно i на жарт, видання 3‑е, змiнене i доповнене, Лвiв: Інститут українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2015.
Lewaszkiewicz 2017 = Tadeusz Lewaszkiewicz, Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka okolicy, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2017.
Linde = Samuel B. Linde, Słownik języka polskiego I–VI, Lwów, 1854–1860, wyd. 3. fotoofsetowe, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1951.
Lwów 2015 = Słownictwo gwarowe przesiedleńców z Ukrainy: słownik porównawczy kilku wsi we Lwowskiem, z materiałów zebranych pod kierunkiem Władysława Paryla, oprac. przez Katarzynę Czarnecką, Dorotę A. Kowalską i Elżbietą Rudolf‑Ziółkowską; red. K. Czarnecka – D.A. Kowalska, Kraków: Lexis, 2015.
Łesiów 1997 = Михайло Лесів, Українські говірки у Польщі, Варшава: Український Архів, 1997.
Łętowski 1915 = Aleksander Łętowski, Miłujmy język ojczysty: błędy nasze: rzecz o czystości języka polskiego na Litwie, Wilno, 1915.
MAGP = Mały atlas gwar polskich I–XIII, орr. przez Pracownię Atlasu i Słownika Gwar Polskich Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie pod kier. Kazimierza Nitscha III–VIII pod red. Mieczysława Karasia i Zofii Stamirowskiej, IX–XIII pod kier. Mieczysława Karasia, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1957–1970.
Marcinkiewicz 2003 = Józef Marcinkiewicz, Polsko‑litewskie kontakty językowe na Suwalszczyźnie, Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 2003.
Moszyński 1929 = Kazimierz Moszyński, Kultura ludowa Słowian I: kultura materialna, Kraków, 11929, Warszawa: Książka i Wiedza, 21967.
Nowowiejski 1996 = Bogusław Nowowiejski, Regionalizmy językowe w świadomości mieszkańców północno‑wschodniej Polski, Białostocczyzna 43.3 (1996), 94–101.
Nykončuk 1994 = Микола Васильович Никончук, Лексичний атлас Правобережного Полiсся, Киïв: Незалежний інститут екологиï Полісся, 1994.
OLA I = Общеславянский лингвистичеслий атлас 1: животный мир, ред. В. И. Аванесов – В. В. Иванов, Москва: Наука (Серия лексико‑словообразовательная).
OLA II = Общеславянский лингвистический атлас 2: животноводство = Ogólnosłowiański atlas językowy 2: hodowla zwierząt, red. B. Falińska – J. Siatkowski – A. Kowalska, Warszawa: PAN, 2000.
Otrębski 1959 = Jan Otrębski, Józef Trypućko, Język Władysława Syrokomli (Ludwika Kondratowicza): przyczynek do dziejów polskiego języka literackiego w wieku XIX, Uppsala I – 1955, II – 1957, Lingua Posnaniensis VII (1959), 315–318.
Paryl 2004 = Władysław Paryl przy współpracy Mirosławy Mieszczankowskiej, Słownik gwary przesiedleńców ze wsi Tuligłowy koło Komarna, Kraków: Lexis, 2004.
Petrow = Aleksander Petrow, Słowniczek gwary Polaków litewskich (rękopis).
Pleteršnik I–II = Maks Pleteršnik, Slovensko-nemški slovar I–II, Ljubljana: Knezoškofijstvo, 1894–1895.
Preobrażenski II = Александр Г. Преображенский, Этимологический словарь русского языка II, Москва, 1910–1914.
Rembiszewska 2006 = Dorota K. Rembiszewska, Dynamika rozwoju gwary Knyszyna i okolic na Podlasiu w XX wieku, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 2006.
Rembiszewska 2007 = Dorota K. Rembiszewska, Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowskiego, Łomża: Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, 2007.
Rieger 1995 = Janusz Rieger, Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 1995.
Rieger 2011 = Janusz Rieger, Ukraińskie interferencje w słownictwie polszczyzny w Galicji, [w:] Украïнська мова в Галичині: історичний вимір, ред. Ярослав Ісаєвич – Міхаель Мозер – Наталія Хобзей, Киïв: Ін‑т українознавства ім. І. Крип’якевича НАН України, 2011, 107–123.
Rieger 2014 = Janusz Rieger, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie, Warszawa: Uniwersytet Warszawski – Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2014.
Rieger 2016 = Janusz Rieger, Mały słownik łemkowskiej wsi Bartne, opracowany głównie na podstawie nagrań Małgorzaty Słoń‑Nowaczek, Warszawa: Wydział „Artes Liberales”, 2016.
Rieger 2017 = Janusz Rieger, Atlas ukraińskich gwar nadsańskich I–II, Warszawa: Wydział „Artes Liberales”, 2017.
Rieger – Masojć – Rutkowska 2006 = Janusz Rieger – Irena Masojć – Krystyna Rutkowska, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, Warszawa: DiG, 2006.
Sawaniewska-Mochowa 1990 = Zofia Sawaniewska‑Mochowa, Poradnik Jana Karłowicza jako żródło poznania potocznej polszczyzny północnokresowej: słownictwo, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1990 (Polono‑Slavica Varsoviensia 5)
SDUP = Studia nad dialektologią polską i ukraińską (z materiałów b. Katedry Języków Ruskich UJ), opracował do druku Mieczysław Karaś, Kraków: PAN, 1975.
SGP = Słownik gwar polskich, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie pod kier. Mieczysława Karasia, od t. II pod kier. Jerzego Reichana, od t. VI pod kier. Joanny Okoniowej, od t. IX pod kier. Renaty Kucharzyk, Wrocław – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1977–.
SGPK = Jan Karłowicz, Słownik gwar polskich I–VI, Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności, 1900–1911.
Siatkowska 1976 = Ewa Siatkowska, Zachodniosłowiańskie zawołania na zwierzęta, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1976.
SJPD = Słownik języka polskiego I–XI, red. Witold Doroszewski, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1958–1969.
Skok = Petar Skok, Etimologijski rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika I–IV, Zagreb: Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, 1971–1974.
Smułkowa 1996 = Elżbieta Smułkowa, Uwagi o języku starszego pokolenia inteligencji lwowskiej 1989/1990, [w:] Język polski dawnych Kresów Wschodnich 1, red. Janusz Rieger, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 223–255.
Smułkowa 2009 = Elżbieta Smułkowa (red.), Brasławszczyzna: Pamięć i współczesność 2: słownictwo dwujęzycznych mieszkańców rejonu (słownik brasławski), Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009.
Snoj 2016 = Marko Snoj, Slovenski etimološki slovar, Ljubljana: Založba ZRC –, ZRC SAZU, 32016.
SPZB = Слоўнік беларускіх гаворак паўночна‑заходняй Беларусі і яе пагранічча у пяці тамах I–V, рэд. Юзэфа Ф. Мацкевіч, Мінск: Навука и техніка, 1979–1986.
SRNG = Словарь русских народных говоров, составил (с 2‑ого тома гл. ред.) Федот П. Филин (Фёдор П. Сороколетов, Сергей А. Мызников), Москва – Ленинград (Санкт‑Петербург): Наука, 1965– oraz kartoteka w zbiorach Instytutu Badań Lingwistycznych RAN w Petersburgu (Институт лингвистических исследований Российской академии наук, Санкт‑Петербург).
SSA = Sorbischer Sprachatlas I–X, bearb. von H. Faßke, H. Jentsch und S. Michalk, XI–XV von H. Faßke, Bautzen: Domowina, 1965–1996.
SUM = Словник української мови I–XI, ред. Іван К. Білодід, Київ: Наукова думка, 1970–1980.
SW = Słownik języka polskiego I–VIII, red. Jan Karłowicz – Adam Kryński – Władysław Niedźwiedzki, Warszawa, 1908–1927 (tzw. Słownik warszawski).
SWil = Słownik języka polskiego 1–2, wypracowany przez Aleksandra Zdanowicza, Michała Bohusza Szyszkę i in., Wilno, 1861 (tzw. Słownik wileński).
Tarnacki 1939 = Józef Tarnacki, Studia porównawcze nad geografią wyrazów (Polesie–Mazowsze), Warszawa, 1939.
Trubaczow 1960 = Олег Н. Трубачев, Происхождение названий домашних животных в славянских языках, Москва: Издательство Академии наук СССР, 1960.
TSBM = Тлумачальны слоўнік беларускай мовы I–V, рэд. Кандрат К. Атраховіч (Кандрат Крапіва), Мінск: Беларуская савецкая энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1977–1984.
Vasmer ESRJ = Макс Фасмер, Этимологический словарь русского языка I–IV, перевод с нем. и дополнения Олега Н. Трубачева, Москва: Прогресс, 1964–1973.
Walicki 1886 = Aleksander Walicki, Błędy nasze w mowie i piśmie ku szkodzie języka polskiego popełniane oraz prowincjonalizmy, Kraków – Warszawa, 31886.
Wendina 2014 = Татьяна И. Вендина, Типология лексических ареалов Славии, Москва: Санкт‑Петербург: Нестор‑История, 2014.
Załęski 2005 = Wojciech Załęski, Z supraskiego na nasze: słownik gwary supraskiej, Supraśl: Collegium Suprasliense, 2005.
Zdancewicz 1957 = Tadeusz Zdancewicz, Osobliwości akcentowe w gwarze wsi Radziuszki, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej II (1957), 247–269.
Zdancewicz 1960 = Tadeusz Zdancewicz, Litewskie elementy słownikowe w gwarach polskich okolic Sejn, Ligua Posnaniensis VIII (1960), 333–352.
Zdancewicz 1966 = Tadeusz Zdancewicz, Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Filologiczno‑Filozoficzny, 1966.
Zdaniukiewicz 1972 = Alojzy A. Zdaniukiewicz, Gwara Łopatowszczyzny: fonetyka, fleksja, słownictwo, Wrocław: Zaklad Narodowy im. Ossolińskich, 1972.
Prenosi
Objavljeno
Kako citirati
Številka
Rubrike
Licenca
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Nekomercialno-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Avtorji jamčijo, da je delo njihova avtorska stvaritev, da v njem niso kršene avtorske pravice tretjih oseb ali kake druge pravice. V primeru zahtevkov tretjih oseb se avtorji zavezujejo, da bodo varovali interese založnika ter da bodo povrnili morebitno škodo.
Podrobneje v rubriki: Prispevki
