Tvorjenje poimenovanj za ženske nosilke poklicev, nazivov in funkcij v poljščini in slovenščini
DOI:
https://doi.org/10.3986/JZ.27.1.05Ključne besede:
ženska poimenovanja za poklice, nazive in položaje, slovnični spol, besedotvorje, poljščina, slovenščinaPovzetek
Namen prispevka je predvsem opozoriti na določene razlike pri tvorjenju in rabi ženskih poimenovanj za poklice, nazive in funkcije med poljščino in slovenščino. Ob tradicionalnih načinih tvorjenja ženskih oblik smo se osredotočili tudi na spremembe, ki so pri tvorjenju in rabi feminativov prisotne zadnje čase, zlasti v poljskem jeziku: od njihove maskulinizacije kot izraza ženske emancipacije v želji po odpravi besedotvorne asimetrije pri teh poimenovanjih, obravnavanih v kontekstu spola in z njim povezanih vprašanj v jeziku, do razlogov za omejitev ženskih izpeljank.
Prenosi
Literatura
Anusiewicz – Handke 1994 = Janusz Anusiewicz – Kwiryna Handke (ur.), Płeć w języku i kulturze, Język a Kultura 9 (1994), Wrocław: Wiedza o Kulturze, 1994.
Arabski – Łyda – Ziębka 2013 = Janusz Arabski – Andrzej Łyda – Justyna Ziębka (ur.), Gender w języku, kulturze i literaturze, Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych, 2013.
Arabski – Ziębka-Białożny 2010 = Janusz Arabski – Justyna Ziębka-Białożny (ur.), Płeć języka – język płci, Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych, 2010.
Bobrowski 2012a = Ireneusz Bobrowski, Modele gramatyczne a równość płci: problemy rzeczywiste i pozorne, v: Oblicza płci: język – kultura – edukacja, ur. Małgorzata Karwatowska – Jolanta Szpyra-Kozłowska, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2012, 13–21.
Bobrowski 2012b = Ireneusz Bobrowski, Czy Joanna Mucha gwałci język?, Język Polski 92.3 (2012), 227–230.
Dąbrowska 2008 = Marta Dąbrowska, Rodzaj gramatyczny a seksizm, Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis 125 (2008), 67–78.
Derganc 2017 = Aleksandra Derganc, Poimenovanja za ženske nosilke poklicev in položajev v slovenščini in ruščini, Jezikoslovni zapiski 23.2 (2017), 125–130.
Dobrovoljc – Stabej 2019 = Helena Dobrovoljc – Marko Stabej, Jezikovne izbire v slovenskih smernicah za spolno občutljivo rabo jezika, Slavistična revija 67.2 (2019), 373–384.
Doleschal 2015 = Ursula Doleschal, Genderlinguistik im Slowenischen, v: New Approaches to Gender and Queer Research in Slavonic Studies, ur. Dennis Scheller-Boltz, Wiesbaden: Harrassowitz, 2015 (Die Welt der Slaven 59), 87–100.
Grzegorczykowa – Puzynina 1999 = Renata Grzegorczykowa – Jadwiga Puzynina, Słowotwórstwo, v: Gramatyka współczesnego języka polskiego: morfologia 2, ur. Renata Grzegorczykowa – Roman Laskowski – Henryk Wróbel, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 31999.
Jadacka 2012 = Hanna Jadacka, Tytuły (naukowe, służbowe, zawodowe) kobiet, v: Wielki słownik poprawnej polszczyzny, ur. Andrzej Markowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, 1687–1688.
Karczewski = Jakub Karczewski, Prezeska, adwokatka, wykładowczyni – kilka słów o żeńskich formach nazw zawodów, tytułów i stanowisk. Na spletu.
Karwatowska – Szpyra-Kozłowska 2010 = Małgorzata Karwatowska – Jolanta Szpyra‑Kozłowska, Lingwistyka płci: ona i on w języku polskim, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, 2010.
Karwatowska – Szpyra-Kozłowska 2012 = Małgorzata Karwatowska – Jolanta Szpyra-Kozłowska (ur.), Oblicza płci: język – kultura – edukacja, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2012.
Kępińska 2006 = Alina Kępińska, Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości: język wobec płci, Warszawa: Zakład Graficzny Uniwersytetu Warszawskiego, 2006.
Kępińska 2007 = Alina Kępińska, »Pani prezydent« czy »pani prezydentka«?, Poradnik Językowy (2007), št. 3, 79–84.
Klemensiewicz 1957 = Zenon Klemensiewicz, Tytuły i nazwy zawodowe kobiet w świetle teorii i praktyki, Język Polski 37.2 (1957), 101–119.
Kleszczowa 1994 = Krystyna Kleszczowa, Zbiory różnorodzajowe a problem genezy rodzaju męskoosobowego, Płeć w języku i kulturze: język a Kultura 9 (1994), ur. Janusz Anusiewicz – Kwiryna Handke, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 75–84.
Koniuszaniec – Błaszkowska 2003 = Gabriela Koniuszaniec – Hanna Błaszkowska, Language and gender in Polish, v: Gender across languages 3, ur. Marlis Hellinger – Hadumod Bußmann, 2003, 259–285.
Kranjc 2019 = Simona Kranjc, Spolno občutljiva raba jezika v učnih gradivih, Slavistična revija 67.2 (2019), 395–404.
Kranjc – Ožbot 2013 = Simona Kranjc – Martina Ožbot, Vloga spolno občutljivega jezika v slovenščini, angleščini in italijanščini, v: Družbena funkcijskost jezika: vidiki, merila, opredelitve, ur. Andreja Žele, Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete, 2013 (Obdobja 32), 233–239.
Kubiszyn-Mędrala 2007 = Zofia Kubiszyn-Mędrala, Żeńskie nazwy tytułów i zawodów w słownikach współczesnego języka polskiego, LingVaria 2007, št. 1(3), 32–40.
Lengar Verovnik – Kalin Golob 2019 = Tina Lengar Verovnik – Monika Kalin Golob, Spol med družbo, jezikovno rabo in predpisom, Slavistična revija 67.2 (2019), 385–394.
Łaziński 2006 = Marek Łaziński, O panach i paniach: polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
Łozowski 2012 = Przemysław Łozowski, Gender jako językowa symbolizacja doświadczenia płci: płeć w języku, płeć języka czy język płci, v: Oblicza płci: język – kultura – edukacja, ur. Małgorzata Karwatowska – Jolanta Szpyra-Kozłowska, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2012, 87–94.
Małocha-Krupa 2015 = Agnieszka Małocha (ur.), Słownik nazw żeńskich polszczyzny, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2015.
Małocha-Krupa 2018 = Agnieszka Małocha, Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 2018.
Marvin 2019 = Tatjana Marvin, O predvidljivosti slovnične kategorije spola v slovenščini, Slavistična revija 67.2 (2019), 151–158.
Marvin 2018 = Tatjana Marvin, Jezik in spol, Kvarkadabra, 22. 6. 2018. Na spletu.
Nagórko 2003 = Alicja Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.
Nagórko 2011 = Alicja Nagórko, Podręczna gramatyka języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
Obrębska-Jabłońska 1949 = Antonina Obrębska-Jabłońska, O żeńskich formach tytułów i nazw zawodów, Poradnik Językowy 1949, št. 4, 1–4.
Pogorelec 1997 = Breda Pogorelec, Slovenska skladnja in poimenovanja ženskih oseb, dodatek k 33. SSJLK.
Radomski – Truchlińska 2008 = Andrzej Radomski – Bogumiła Truchlińska (ur.), Męskość w kulturze współczesnej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008.
Rejter 2013 = Artur Rejter, Płeć – język – kultura, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013.
Schulz 1975 = Muriel R. Schulz, The semantic derogation of woman: language and sex: difference and dominance, ur. Barry Thorne – Nancy Henley, Boston, MA: Newbury House, 64–75.
Skubic 1973 = Mitja Skubic, Norma in sistem, Jezik in slovstvo 18.4 (1972/73), 128–132.
Stabej 1997 = Marko Stabej, Seksizem kot jezikovnopolitični problem, v: 33. Seminar slovenskega jezika, literature in kulture: zbornik predavanj, ur. Aleksandra Derganc, Ljubljana: Filozofska fakulteta, Oddelek za slovanske jezike in književnosti, 1997, 57–68.
Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (z 19 marca 2012), http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1359:stanowisko-rady-jzyka-polskiego-w-sprawie-eskich-form-nazw-zawodow-i-tytuow, dostop 23. 5. 2020.
Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (25 XI 2019 r.), http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazw-zawodow-i-tytulow&catid=98&Itemid=58, dostop 23. 5. 2020.
Ščuka 2014 = Nuša Ščuka, Jezik in spol: ženska poimenovanja v slovenščini, Jezikoslovni zapiski 20.2 (2014), 79–88.
Štumberger 2019 = Saška Štumberger, Slovarska obravnava samostalnikov za poimenovanje oseb, Slavistična revija 67.2 (2019), 203–211.
Umek 2008 = Neža Umek, Feminizacija v slovenščini in francoščini: družbeni in/ali jezikovni problem?, Ljubljana: FDV, 2008.
USJP 2008 = Uniwersalny słownik języka polskiego I–IV, ur. Stanisław Dubisz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
Vičar – Kern 2017 = Branislava Vičar – Boris Kern, Možnosti jezikovnega izražanja nebinarnih transspolnih identitet v slovenščini, Dialogi 53.11–12 (2017), 223–237.
Vičar – Kern 2019 = Branislava Vičar – Boris Kern, Jezik in transspolne identitete, Slavistična revija 67.2 (2019), 413–422.
Vidovič Muha 1997 = Ada Vidovič Muha, Prvine družbene prepoznavnosti ženske prek poimenovalne tipologije njenih dejavnosti, lastnosti, v: Seminar slovenskega jezika, literature in kulture: zbornik predavanj 33, ur. Aleksandra Derganc, Ljubljana: Filozofska fakulteta, Oddelek za slovanske jezike in književnosti, 1997, 69–79.
Vidovič Muha 2019 = Ada Vidovič Muha, Spol – jezikovni sistem in ideologija, Slavistična revija 67.2 (2019), 127–137.
Walczak 2013 = Bogdan Walczak, Czy językowa nierównorzędność płci ujawnia się w planie synchronicznym na płaszczyźnie systemu gramatycznego?, v: Gender w języku, kulturze i literaturze, ur. Janusz Arabski – Andrzej Łyda – Justyna Ziębka, Katowice: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych, 2013, 105–119.
Wolański 2008 = Adam Wolański, Edycja tekstów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
Woźniak 2014 = Ewa Woźniak, Język a emancypacja, feminizm, gender, Rozprawy Komisji Językowej ŁTN 60 (2014), 295–314.
Woźniak 2020 = Ewa Woźniak, Poślica, posełkini, poślina, posełka, „Formy żeńskie to desowietyzacja języka”, Gazeta Wyborcza (Tygodnik Łódź), 6. 1. 2020.
WSJP = Wielki słownik języka polskiego, ur. Piotr Żmigrodzki, https://www.wsjp.pl/index.php?pokaz=autorzy&l=6&ind=0?pwh=0, dostop 23. 5. 2020.
Wtorkowska 2019 = Maria Wtorkowska, O żeńskich formach nazw zawodów, tytułów i stanowisk w języku polskim, Slavistična revija 67.2 (2019), 223–232.
Žele 2019 = Andreja Žele, Spol v predikaciji, Slavistična revija 67.2 (2019), 141–149.
Prenosi
Objavljeno
Kako citirati
Številka
Rubrike
Licenca
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva-Nekomercialno-Brez predelav 4.0 mednarodno licenco.
Avtorji jamčijo, da je delo njihova avtorska stvaritev, da v njem niso kršene avtorske pravice tretjih oseb ali kake druge pravice. V primeru zahtevkov tretjih oseb se avtorji zavezujejo, da bodo varovali interese založnika ter da bodo povrnili morebitno škodo.
Podrobneje v rubriki: Prispevki
