The Stateless Nation’s Elite: Artistic Collections of Polish Aristocracy, 1795–1918
DOI:
https://doi.org/10.3986/ahas.28.2.01Keywords:
Aristocratic collections, Polish-Lithuanian Commonwealth, the Czartoryski collection, Polish aristocracyAbstract
The article aims to investigate aristocratic collecting practices in the former Polish-Lithuanian Commonwealth in the 19th century, focusing on three points. First, we highlight the specific situation of the Polish aristocracy compared to most European countries and note the weakness of collecting culture in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the early modern period, followed by its slow emergence at the end of the 18th century. Then, we investigate the most important phenomena of 19th-century aristocratic collecting and distinguish two major trends within it: collecting art and collecting national memorabilia. We also highlight the importance of aristocratic collections for a stateless nation. Finally, to illustrate the overview, using a specific example to underline the key issues, we discuss the collections of Princes Czartoryski. In this essay, we summarize our previous research on the collections of Polish aristocracy and provide, for the first time, a comprehensive and systematic panorama of this phenomenon.
Downloads
References
Aftanazy, Roman. Dzieje rezydencji na dawnych Kresach Rzeczypospolitej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.
Aftanazy, Roman. Materiały do dziejów rezydencji. Vol. 7a, Dawne województwo ruskie: Ziemia Halicka i Lwowska. Warszawa: PAN. IS, 1990.
Ajewski, Konrad. Zbiory artystyczne Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Warszawa: Neriton, 2004.
Aleksandrowicz, Alina. “Z problematyki nowego wieku (Wokół Świątyni Sybilli).” Wiek Oświecenia 16 (2000): 9–33.
Beckett, John Vincent. The Aristocracy in England 1660–1914. Oxford: Blackwell, 1986.
Beiersdorf, Zbigniew. “Rezydencje ziemiańskie Krakowa w drugiej połowie XIX wieku.” In Pałace miejskie Krakowa: Materiały sesji naukowej odbytej 18 maja 2002, 75–138. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2003.
Buczek, Karol. “Z przeszłości Biblioteki Muzeum XX. Czartoryskich (w sześćdziesiątą rocznicę przeniesienia jej zbiorów do Krakowa).” Przegląd Biblioteczny 10 (1936): 181–99.
Busiri Vici, Andrea. I Poniatowski e Roma. Firenze: Edam, 1971.
Butterwick, Richard. The Polish-Lithuanian Commonwealth, 1733–1795: Light and Flame. New Haven:Yale University Press, 2020.
Butterwick, Richard, ed. The Polish-Lithuanian Monarchy in European Context, c. 1500–1795. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2001.
Collection for a King: Old Master Paintings from the Dulwich Picture Gallery. London: The Governors of Dulwich Picture Gallery, 1985.
Czartoryska, Izabela. Poczet pamiątek złożonych w Domu Gotyckim w Puławach. Warszawa: Drukarnia Banku Polskiego, 1828.
Dobrowolski, Witold. “La collection de vases grecs de Stanisław Kostka Potocki et le Cabinet Étrusque au Palais de Wilanów.” In The Nineteenth-Century Process of ‘Musealisation’ in Hungary and Europe, edited by Ernö Marosi and Gábor Klaniczay, 165–80. Budapest: Collegium Budapest, 2006.
Dolczewska, Barbara, and Zygmunt Dolczewski. “Historia zbrojowni zamkowej.” Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 28 (2007): 184–215.
Doyle, William. Aristocracy: A Very Short Introduction. Oxford: University Press, 2010.
Faber, Martin. Sarmatismus: Die politische Ideologie des polnischen Adels im 16. und 17. Jahrhundert. Wiesbaden: Harrassowitz, 2018.
Fijałkowski, Wojciech. “Muzeum ‘Polskiego Winkelmana’ i jego rozwój w XIX stuleciu.” In 200 lat muzealnictwa warszawskiego: Dzieje i perspektywy, edited by Andrzej Rottermund, Andrzej Sołtan, and Marek Wrede, 103–14. Warszawa: Arx Regia, 2006. The Foreign Review, and Continental Miscellany 3 (1829).
Froehner, Wilhelm. Collections du Château de Gołuchów: Antiquités. Paris: G. Fischbach, 1899.
Froehner, Wilhelm. Collections du Château de Gołuchów: Verres chrétiens à figures d’or. Paris: G. Fischbach, 1899.
Froehner, Wilhelm, and Émile Molinier, Collections du Château de Gołuchów: L’Orfévrerie Antique, du Moyen Age et de la Renaissance. Paris: G. Fischbach, 1897.
Galignani’s New Paris Guide, for 1863. Paris: Galignani, 1863.
Getka-Kenig, Mikołaj. Stanisław Kostka Potocki: Studium magnackiej kariery w dobie upadku i “wskrzeszenia” Polski. Warszawa: Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie and Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego, 2021.
Grusiecki, Tomasz. “Connoisseurship from Below: Art Collecting and Participatory Politics in Poland–Lithuania, 1587–1648.” Journal of the History of Collections 29, no. 2 (2017): 209–26.
Grzegorzewska, Sabina. Pamiętniki Sabiny z Gostkowskich Grzegorzewskiej. Warszawa: Kronika Rodzinna, 1889.
Grześkowiak-Krwawicz, Anna. Queen Liberty: The Concept of Freedom in the Polish-Lithuanian Commonwealth, translated by Daniel J. Sax. Leiden: Brill, 2012.
Guichard-Marneur, Maud. “Drafting Futures: The Birth of the Museum Institution in Cracow, 1868–1939.” Centropa 12, no. 2 (2012): 113–30.
Guide to Paris: The Exhibition and the Assembly. London: International Association for the Advancement of Science, Arts and Education, 1900.
Gutowska-Gutek, Krystyna. “Początki muzeum w Wilanowie: Szkic o galerii malarstwa europejskiego Stanisława Kostki Potockiego.” Studia Wilanowskie 19 (2012): 136–75.
Jaroszewski, Stefan. “Kilka słów o galerii Kossakowskich.” In Ars Anno Prior: Księga pamiątkowa ku czci Jana Białostockiego, edited by Juliusz A. Chrościcki, 699–704. Warszawa: PWN, 1981.
Jaskanis, Paweł, and Andrzej Rottermund, eds. Grand Tour: Narodziny kolekcji Stanisława Kostki Potockiego. Warszawa: Muzeum Pałac w Wilanowie, 2006.
Joanne, Adolphe. Paris illustré en 1870 et 1876: Guide de l’étranger et du Parisien. Paris: Librairie Hachette, 1876.
Jurkowska, Hanna. Pamięć sentymentalna: Praktyki pamięci w kręgu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i w Puławach Izabelli Czartoryskiej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2014.
Juszczak, Dorota, and Hanna Małachowicz. Galeria obrazów Stanisława Augusta w Łazienkach Królewskich. Katalog. Warszawa: Łazienki Królewskie, 2005.
Kaiser, Uta. Sammler, Kenner, Kunstschriftsteller: Studien zur „Geschichte der neueren deutschen Kunst”(1836–1841) des Athanasius Raczyński. Hildesheim: Georg-Olms-Verlag, 2017.
Kłudkiewicz, Kamila. “Aristocracy and Contemporary Art: Count Edward Aleksander Raczyński and the Question of Aristocratic Collections at the Turn of the 19th and 20th Centuries.” In Mapping Art Collecting in Europe, 1860–1940, edited by Milena Woźniak-Koch, 28–43. Leiden: Brill, 2023. https://doi.org/10.30965/9783657795437_003.
Kłudkiewicz, Kamila. “Collector at the Crossroads: Jan Działyński and the Kórnik Collection of Works of Art in the Second Half of the 19th Century; An Exhibition Between the Romantic Spirit of Patriotism and a Modern Scientific Approach.” RIHA Journal (2011), 0022. https://doi. org/10.11588/riha.2011.0.69101.
Kłudkiewicz, Kamila. Wybór i konieczność: Kolekcje polskiej arystokracji w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016.
Kłudkiewicz, Kamila. “Zbrojownie w XIX wieku na ziemiach polskich: Pamięć rodowa i pamięć narodowa.” In Studia o muzealnej pamięci na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej do roku 1918, edited by Tomasz F. de Rosset, Aldona Tołysz, and Małgorzata Wawrzak, 123–56. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2020. https://doi.org/10.12775/978-83-231-4593-6.
Kosiński, Józef. “Biblioteki fundacyjne i ordynackie w świetle przepisów prawnych,” Roczniki Biblioteczne 25 (1981): 29–39
Kossecka, Teresa. Gabinet Rycin króla Stanisława Augusta. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 1999.
Labuda, Adam. “‘Ich versammelte die polnische Vergangenheit in dem Gedächtnistempel’ – Izabela Czartoryskas national-patriotische Sammlung und ihre Inszenierung in der Residenz von Puławy.” In Izabela Czartoryska: Mancherlei Gedanken über die Art und Weise, Gärten anzulegen, edited by Michael Niedermeier, 35–46. Berlin: Pückler-Gesellschaft, 2018.
Leszczyńska, Ewa. “Skarbnica pamiątek wielkopolskich, czyli rzecz o zbrojowni w Rogalinie.” In Edward i Atanazy Raczyńscy: Dzieła – osobowości – wybory – epoka, edited by Adam S. Labuda, Michał Mencfel, and Wojciech Suchocki, 145–62. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2009.
Longperier, Henri de. “Vases peints inédits à la collection Dzialynski.” Revue Archéologique 17 (1868): 345–54.
Majewska-Maszkowska, Bożenna. Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej 1736–1816. Warszawa-Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
Manikowska, Ewa. Sztuka – ceremoniał – dyplomacja: Studium wokół królewskich kolekcji Stanisława Augusta. Warszawa: Zamek Królewski, 2007.
Manikowska, Ewa. “Zbiór obrazów i rzeźb Artura i Zofii Potockich z Krzeszowic: Ze studiów nad dziewiętnastowiecznym kolekcjonerstwem w Polsce.” Rocznik Historii Sztuki 25 (2000): 145–99.
Mańkowski, Tadeusz. Rzeźby zbioru Stanisława Augusta. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1948.
Mencfel, Michał. Athanasius Raczyński (1788–1874): Aristocrat, Diplomat, and Patron of the Arts. Leiden: Brill, 2022. https://doi.org/10.1163/9789004508453.
Mencfel, Michał. “The Theatre of Affectionate Hearts: Izabela Czartoryska’s Musée des Monuments Polonais in Puławy (1801–1831).” In The Home, Nations and Empires, and Ephemeral Exhibition Spaces 1750–1918, edited by Dominique Bauer and Camilla Murgia, 133–59. Amsterdam: University Press, 2021. https://doi.org/10.1017/9789048542925.
Meyer, Arno. The Persistence of the Old Regime: Europe to the Great War. New York: Pantheon Books, 1981.
Mniszech, Michał Jerzy. “Myśli względem założenia Musaeum Polonicum.” In Muzeum w kulturze pamięci na ziemiach Rzeczpospolitej Obojga Narodów: Antologia wczesnych tekstów. Vol. 1, edited by Tomasz F. de Rosset, Michał F. Woźniak, and Ewelina Bednarz Doiczmanowa, 62–70. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2020.
Molinier, Émile. Collections du Château de Gołuchów: Objets d’Art du Moyen Age et du Renaissance. Paris, 1903.
Murray, Peter. The Dulwich Picture Gallery: A Catalogue. London: Sotheby Parke Bernet, 1980. Naganowski, Tomasz. “Udostępnienie zbioru pamiątek historycznych w Kórniku w okresie zaborów.” Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 19 (1982): 111–59.
Niemcewicz, Julian Ursyn. Pamiętniki czasów moich. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1957.
Les noblesses européennes au XIXe siècle: Actes du colloque de Rome; 21–23 novembre 1985, edited by Gérard Delille. Rome: École Française de Rome, 1988.
Nowak, Janusz. “Ordynacja sieniawska książąt Czartoryskich: Plany – zamierzenia – realizacja.” Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie 45 (2000): 121–59.
Ostrowska-Kębłowska, Zofia. “Siedziby-muzea: Ze studiów nad architekturą XIX w. w Wielkopolsce.” In Sztuka XIX wieku w Polsce: Naród – Miasto, edited by Halina Lisińska, 69–109. Warszawa: PWN, 1979.
Ostrowski, Jan K., and Jerzy T. Petrus. Podhorce: Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów. Kraków: Zamek Królewski na Wawelu, 2001.
Piniński, Leon. “Obrazy szkoły angielskiej w polskiem posiadaniu (z kolekcji Leona hr. Pinińskiego we Lwowie z tekstem wyjaśniającym danym przez właściciela zbioru).” Tygodnik Ilustrowany 5 (1926): 81–84; 6 (1926): 97–99.
Płonka-Bałus, Katarzyna, and Natalia Koziara, ed. Muzeum Książąt Czartoryskich. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2019.
Prokopovych, Markian. “The City and the Museum: Cracow’s Collections and Their Publics in the Long Nineteenth Century.” Austrian History Yearbook 49 (2018): 166–86.
Przewodnik galerji obrazów hr. Raczyńskiego w Rogalinie. Poznań, 1930.
Purchla, Jacek. Matecznik polski: Pozaekonomiczne czynniki rozwoju Krakowa w okresie autonomii galicyjskiej. Kraków: Znak, 1992.
Rampley, Matthew, Markian Prokopovych, and Nóra Veszprémi, The Museum Age in Austria- Hungary: Art and Empire in the Long Nineteenth Century. University Park: The Pennsylvania State University Press, 2020.
Reif, Heinz. Adel im 19. und 20. Jahrhundert. München: De Gruyter, 2012. https://doi.org/10.1524/9783486716894.
Rosset, Tomasz F. de. “By skreślić historię naszych zbiorów”: Polskie kolekcje artystyczne, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2021.
Rosset, Tomasz F. de. Kolekcja Andrzeja Mniszcha: Od wołyńskich chrząszczy do obrazów Fransa Halsa. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2003.
Rosset, Tomasz F. de. Polskie kolekcje i zbiory artystyczne we Francji w latach 1795–1919: Między ‘skarbnicą narodową’ a galerią sztuki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2005.
Rosset, Tomasz F. de. Un aspect du patrimoine parisien: Les collections polonaises (1795–1919). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2010.
Rosset, Tomasz F. de. “Une nation de nobles: L’image de l’histoire de la Pologne aux expositions artistiques en France au XIXe siècle.” In Noblesse française et noblesse polonaise: Mémoire, identité, culture XVIe-XXe siècles, edited by Michel Figeac and Jarosław Dumanowski, 89–99. Pessac: Maison des Sciences de l’Homme d’Aquitaine, 2006.
Rostworowski, Marek. “Kraków.” In Muzeum Czartoryskich: Historia i zbiory, edited by Zdzisław Żygulski Jun., 150–276. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 1998.
Rottermund, Andrzej. Zamek warszawski w epoce oświecenia: Rezydencja monarsza, funkcje i treści. Warszawa: Zamek Królewski, 1989.
Ryszkiewicz, Andrzej. Kolekcjonerzy i miłośnicy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
Rzewuski, Henryk. Pamiątki Soplicy, edited by Zygmunt Szwykowski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2009.
Sobecka, Anna. Obrazowanie natury w nowożytnym Gdańsku: O kulturze kolekcjonerskiej miasta. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2021.
Sójka-Zielińska, Katarzyna. Fideikomisy familijne w prawie pruskim w XIX i pocz. w. XX. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1962.
“Statut ordynacji książąt Czartoryskich w Gołuchowie (1893).” In Muzeum w kulturze pamięci na ziemiach Rzeczpospolitej Obojga Narodów: Antologia wczesnych tekstów. Vol. 2, 1882–1917, edited by Tomasz F. de Rosset, Michał F. Woźniak, and Ewelina Bednarz Doiczmanowa, 45–64. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UKM, 2020.
Świderska-Włodarczyk, Urszula. Homo Nobilis: Wzorzec szlachcica w Rzeczypospolitej XVI i XVII wieku. Warszawa: PWN, 2017.
Tazbir, Janusz. Kultura szlachecka w Polsce: Rozkwit – upadek – relikty. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2002.
Whelan, Agnieszka. “Kórnik, Alhambra i romantyczny ideał: O motywach orientalnych w architekturze rezydencji Tytusa Działyńskiego.” Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej 21 (1986): 11–33.
Wienfort, Monika. Der Adel in der Moderne. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2006. Winiewicz-Wolska, Joanna. Karol Lanckoroński and his Viennese collection. Kraków: Zamek
Królewski na Wawelu, 2014.
Witte, Jean de. Description des Collections d’Antiquités conservées à l’Hôtel Lambert. Paris: Georges Chamerot, 1886.
Wyka, Ewa. “...ciekawym wiedzieć i widzieć skutki...”: Czyli dzieje i znaczenie kolekcji przyrządów naukowych Stanisława Augusta. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.
Zielińska, Teresa. “Ordynacje w dawnej Polsce.” Przegląd Historyczny 68, no. 1 (1977): 17–28. Żygulski Jun., Zdzisław. “Dzieje zbiorów puławskich: Świątynia Sybilli i Dom Gotycki.” Rozprawy i
Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie 7 (1962): 5–265.
Żygulski Jun., Zdzisław. “Nurt romantyczny w muzealnictwie polskim.” In Romantyzm: Studia nad sztuką drugiej połowy XVIII i wieku XIX, edited by Jan Białostocki, 43–55. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
Żygulski Jun., Zdzisław. The Princess Czartoryski Museum: A History of the Collections, translated by Adam Zamoyski. Kraków: Muzeum Narodowe w Krakowie, 2001.
Żygulski Jun., Zdzisław. “Zarys historii zbiorów Czartoryskich.” In Muzeum Narodowe w Krakowie: Zbiory Czartoryskich; Historia i wybór zabytków, edited by Marek Rostworowski, 5–43. Warszawa: Arkady, 1978.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Authors guarantee that the work is their own original creation and does not infringe any statutory or common-law copyright or any proprietary right of any third party. In case of claims by third parties, authors commit their self to defend the interests of the publisher, and shall cover any potential costs.
More in: Submission chapter
