Raziskava večkulturne dinamike v slovanskem Polesju na presečišču etnologije in dialektologije
DOI:
https://doi.org/10.3986/Traditio2025540305Ključne besede:
Polesje, etnokulturno mejno območje, tradicionalna kultura, interdisciplinarna raziskava, etnolingvistikaPovzetek
V prispevku so obravnavani zgodovina, trenutno stanje in znanstveni pomen preučevanja poleškega etnokulturnega območja, s posebnim poudarkom na ukrajinskem Polesju. Predstavljena sta arhaična posebnost območja in njegov razpršen etnokulturni prostor. Raziskava temelji na dialektoloških in tipoloških metodah ter etnolingvističnem pristopu, ki razkriva pomensko in strukturno enotnost v folklori. Prikazane so kulturne, jezikovne, etnične in druge oblike izmuzljivosti, ki otežujejo predstavljanje Polesja kot enotne entitete, pač pa ga opredeljujejo kot multikulturno in heterogeno območje.
Prenosi
Literatura
Antropov, Nikolai and Anna Plotnikova. 1995. Khronika Polesskikh Ekspeditsii (1982–1991). In Slavyanskiy i Balkanskiy fol'klor: etnolingvisticheskoe izuchenie Poles'ya, ed. Nikita I. Tolstoy, 383–391. Moskva: Indrik.
Arkushyn, Hryhoriy B. 1996. Pivnichnoukrainski hovirky: dialektolohichne doslidzhennia. Luts'k: Volynska oblasna drukarnia.
Arkushyn, Hryhoriy B. 2004. Imennyi slovotvir zakhidnopoliskoho hovoru. Luts'k: Vezha.
Bächtold-Stäubli, Hermann and Ernst Hofman-Krayer, eds. 1927–1942. Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, vol. 1−10. Berlin, Leipzig: Walter de Gruyter & Co.
Bandarchyk, Viktar K. 1988. Agul'nya rysy i rehiyanal'nyya asablivasci materyyal'nay i dukhoŭnay kultury nasel'nitstva belaruska-ukrainskaha Palessya. Minsk: Navuka i tekhnika.
Bartminski, Jerzy. 2005. Jazykovoj obraz mira: ocherki po etnolingvistike. Moskva: Indrik.
Belova, O’lga V. 2009. Svoj-chuzhoj. In Slavjanskie drevnosti: etnolingvisticheskij slovar' v 5-ti tomakh, vol. 4, ed. Nikita I. Tolstoy, 581–582. Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniya.
Bulhakovsky, Dmitrii G. 1890. Pinchuki: etnograficheskij sbornik. SPb.
Dashkevych, Yaroslav R. 1998. Etnokulturni rukhi v ukraïnsko-polskomu pogranychchi. Lviv: Instytut ukrainoznavstva.
Diachenko, Vasyl D. 1965. Antropolohichnyj sklad ukrayinsʹkoho narodu. Kyiv: Naukova dumka.
Dovnar-Zapolsky, Mitrofan. 1895. Govor pinchukov: Belorusskoe Polesʹe: sbornik ėtnograficheskikh materialov. Kiev.
Dubchak, Olha 2023. Peremahaty ukrainskoiu: pro movu nenavysti i lyubovi. Kyiv: Vikhola.
Dzendzelivskyi, Mykola P. 1960. Ukraïnski hovirky Polissia: fonetyka i morfolohiia. Kyiv: AN URSR.
Dzendzelivskyi, Y. O. and O. B. Tkachenko. 1988. Volynʹ, Nadnistrianshchyna, Zakarpattia i sumizhni zemli, vol. 2. Kyiv: Naukova dumka.
Giurchinov, Milan. 2009. Obrashchenie Predsedatelia Organizatsionnogo Komiteta XIV Mezhdunarodnogo Kongressa slavistov akademika Milana Giurchinova. Slavistika 13: 548–550.
Gyngazova, Lyudmila H. 2014. Obraznoe otrazhenie mira kak tipologicheskaia cherta dialektnoi iazykovoi lichnosti. In Dialekty v synkhronii ta diakhronii: zahalnoslovianskyi kontekst, eds. Petro Y. Hrytsenko, Olena S. Ishchenko, Natalia S. Verbych, Halyna S. Kobyrynka, Mariia V. Poistohova, and Mariia M. Tkachuk, 155–159. Kyiv: Natsionalna akademiia nauk Ukrainy, Instytut ukrainskoi movy.
Havryliuk, Nataliia. 1994. Formuly-mify pro narodzhennia ditei: do arealnoi kharakterystyky na ukrainskomu Polissi i sumizhnykh terytoriiakh. In Problemy suchasnoi arealohii, ed. P. Hrytsenko, 332–339. Kyiv: Naukova dumka.
Heremchuk, Kateryna H. 1973. Fizychna heohrafiia URSR: Polissia. Kyiv: Naukova dumka.
Hnatiuk, Volodymyr. 1896. Rezenziya. Zapiski naukovoho tovarystva im. Shevchenka 11: 42–48.
Holovatiuk, Valentyna. 2017. Vnesok K. Moshynskoho v doslidzhennia dukhovnoi kultury slovian: do 130-richchia vid dnia narodzhennia. In Slavianoznavstvo i novi paradyhmy ta napriamy sotsiohumanitarnykh doslidzhen: materialy Mizhnar. nauk. konf., Kyiv, 24 travnia 2017 r., ed. Oleksiy S. Onyshchenko, 147–150. Kyiv: Natsionalna akademiia nauk Ukrainy, Natsionalna biblioteka Ukrainy imeni V. I. Vernadskoho.
Hrynchenko, Borys. 1909. Slovar ukrainskoho yazyka, vol. 3. Kyiv.
Hrytsenko, Pavlo. 1993. Nekotorye zamechanyia o dialektnoi osnove ukrainskoho literaturnoho yazyka. In Philologia slavica: k 70-letiiu akademika N. I. Tolstogo, eds. Vladimir N. Toporov, Vladimir A. Khorev, and Aleksandr V. Gura, 284–294. Moskva: Nauka.
Hrytsenko, Pavlo. 1999. Doslidzhennia hovirok Chornobylskoi zony na tli inshykh dialektnykh system. In Hovirky Chornobylskoi zony: systemnyi opys, ed. Pavlo Yu. Hrytsenko, 5–14. Kyiv: Dovira.
Hrytsenko, Pavlo. 2015. Informatsiinyi prostir dialektnoho tekstu. In Dialekty v synkhronii ta diakhronii: tekst yak dzherelo linhvistychnykh studii, ed. Pavlo Yu. Hrytsenko and Oksana Drahomanova, 100–118. Kyiv: Natsionalna akademiia nauk Ukrainy, Instytut ukrainskoi movy.
Humets'ka, L. L., Y. O. Dzendzelivskyi, and O. B. Tkachenko, eds. 1984. Atlas ukrainsʹkoi movy: Polissia, Serednia Naddniprianshchyna i sumizhni zemli, vol. 1. Kyiv: Naukova dumka.
Klymchuk, Fedir D. 1997. Polessia i etnogenez vostochnoslavianskikh narodov. In Ukrainskyi dialektolohichnyi zbirnyk, vol. 3, ed. Pavlo Yu. Hrytsenko, 240–246. Kyiv: Dovira.
Konduktorova, Taisia S. 1973. Antropologiya naseleniya Ukrainy, mezolita, neolita i epokhi bronzy. Moskva: Nauka.
Kostenko, Lina. 2004. Ukraina kak zhertva i faktor globalizatsii katastrof. In Dve Rusi: Ukraina incognita, ed. Larisa Ivshyna, 471–483. Kyiv: Izdatel'stvo AOZT, Ukrainskaia press-gruppa.
Krymsky, Ahatangel. 1896. Rezenziya. Kievskaya starina 1: 30–37.
Krzyżanowski, Julian, ed. 1965. Słownik folkloru polskiego. Warsaw: Wiedza Powszechna.
Kurochkin, Oleksandr M. 2007. Narodna obriadovist Polissia: rehionalni osoblyvosti. Zhytomyr: Polissia.
Kyrchiv, Roman. 2013. Studiia z ukrains'ko-pol's'koho etnokul'turnoho pohranichchia. L'viv: LNU imeni Ivana Franka.
Marynych, Oleksandr M. 1962. Ukrains'ke Polissia. Kyiv: Radians'ka shkola.
Moiseyenko, Viktor M. 2006. Fonetychna systema ukrains'kykh poliskykh hoviriv u XVI-XVII st. Zhytomyr: Vyd-vo ZHDU im. I. Franka.
Mykytenko, Oksana. 2024. Shkola N. I. Tolstoho i ukrainskaia slavisticheskaia folkloristika – napravlenia, temy, metody. Studia mythologica Slavica 27: 11–28.
Naulko, Vsevolod. 2013. Poshuky, Rozdumyi, Studiia. Kyiv: Ukraïns'kyi pys'menyk.
Polesie. 1996. Encyclopedia Ukrainoznavstva. Vol. 6. ed. Volodymyr Kubijovyč. L'viv: Naukove tovarystvo imeni Shevchenka u L'vovi. Perevydannia v Ukrayini.
Seheda, Serhii. 2001. Antropolohichnyi sklad ukrains'koho narodu: etnohenetychnyi aspekt. Kyiv: Vydavnytstvo imeni Oleny Telihy.
Słownik ludowych stereotypów językowych: zeszyt probny. 1980. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Słownik starożytności słowiańskich: encyklopedyczny zarys kultury Słowian od czasów najdawniejszych. 1961–1980. Vols. I–VI. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Słownik stereotypów i symboli ludowych. 1996–2012. Eds. Jerzy Bartmiński and Stanisława Niebrzegowska. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Stelmaschuk, Halyna H. 1981. Narodnyi odiah ta pobut naselennia ukraïnskoho Polissia. Lviv: Vyshcha shkola.
Stryzhak, Oleksii. 2003. Ukrains'ka onomastyka na zlami tysiiacholit’. Ukrains'ka mova 3–4: 107–129.
SUM. 1976. Slovnyk ukrains'koi movy, vol. 7. Kyiv: Naukova dumka.
Tolstoy, Nikita I. 1986. Iz nablyudenii nad polesskimi zagovorami. In Slavianskii i balkanskii fol'klor: dukhovnaia kul'tura Polessia na obshcheslavianskom pole, ed. Nikita I. Tolstoy, 134–143. Moskva: Nauka.
Tolstoy, Nikita I. 1989. Nekotorye soobrazheniia o rekonstruktsii slavianskoi dukhovnoi kul'tury. In Slavianskii i balkanskii fol'klor: rekonstruktsiia drevnei slavianskoi dukhovnoi kul'tury: istochniki i metody, ed. Nikita I. Tolstoy, 7–22. Moskva: Nauka.
Tolstoy, Nikita I. 1995. Etnokul'turnoe i lingvisticheskoe izuchenie Polessia (1884–1994). In Slavianskii i balkanskii fol'klor: etnolingvisticheskoe izuchenie Polessia, ed. Nikita I. Tolstoy, 5–18. Moskva: Indrik.
Tolstoy, Nikita I. 1997. Izbrannye trudy: slavianskaia leksikologiia i semasiologiia, vol. 1. Moskva: Iazyki russkoi kul'tury.
Tolstoy, Nikita I. and Svetlana M. Tolstaya. 1983. Printsipy, zadachi i vozmozhnosti sostavleniia etnolingvisticheskogo slovaria slavianskikh drevnostei. In Slavianskoe iazykoznaanie: IX Mezhdunarodnyi s'ezd slavista, Kyiv, sentiabr' 1983 g.: doklady sovetskoi delegatsii, ed. Nikita I. Tolstoy and Svetlana M. Tolstaya, 213–231. Moskva: Nauka.
Tolstoy, Nikita I. and Svetlana M. Tolstaya. 1986. Materialy k Polesskomu Etnolingvisticheskomu Atlasu: opyt kartografirovaniia: predislovie. In Slavianskii i balkanskii fol'klor: dukhovnaia kul'tura Polessia na obshcheslavianskom fone, ed. Nikita I. Tolstoy and Svetlana M. Tolstaya, 3–8. Moskva: Nauka.
Tolstoy, Nikita I. and Svetlana M. Tolstaya. 1995. O slovare ‘Slavianskie drevnosti’. In Slavianskie drevnosti: etnolingvisticheskii slovar' pod redaktsiieiu N.I. Tolstoho, vol. 1., ed. Nikita I. Tolstoy, 5–14. Moskva: Mezhdunarodnye otnosheniia.
Tolstaya, Svetlana M. 2013. Nikita Ilyich Tolstoy i ego put' k etnolingvistike. In Ethnolinguistica Slavica: k 90-letiiu akademika Nikity Ilyicha Tolstoho, eds. Svetlana M. Tolstaya and Tatiana Agapkina, 10–15. Moskva: Indrik.
Vakarelski, Khristo. 1938. Po vŭprosa na rechnika na slavyanskite vyarvaniya. In Sbornik na IV Kongres na slavyanskite geografii i etnografi v Sofiya 1936, 354–357. Sofia.
Verkhovna Rada Ukrainy. 2011. Pro stvorennia Derzhavnoho muzeiu-arkhivu narodnoi kultury ukrainskoho Polissia: Postanova № 3299-VI vid 21.04.2011 r., zminena 22.06.2011 r. (3516-VI). Zakonodavstvo Ukrainy. URL: https://zakon.rada.gov.ua/go/3299-17 (accessed 6.2.2025).
Vovk, Fedir. 1995. Studii z ukrayinsʹkoyi etnohrafiyi ta antropologiyi. Kyiv: Mystetstvo.
Zaliznyak, Leonid. 1996. Polissia v systemi kul'turno-istorychnykh rehioniv Ukrainy (za danymy arkheolohii). In Polissia: mova, kul’tura, istoriia: materialy mizhnarodnoi konferentsii, Kyiv, hruden’ 1996, eds. Pavlo Yu. Hrytsenko, Oleksandr H. Kostiuk, Roman A. Omeliashko, Stepan P. Pavliuk, and Hanna A. Skrypnyk, 182–188. Kyiv: Asotsiatsiia etnolohiv.
Zapolskaya, Nаtalia M. 2023. Teoretycheskaia kvadriadia N. I. Tolstoho: iazyk – kul'tura – samosoznanie. In Slovo i chelovek: k 100-letiiu so dnia rozhdeniia akademika Nykity Ilyicha Tolstoho, ed. Svetlana M. Tolstaya, 136–146. Moskva: Indrik.
Prenosi
Objavljeno
Kako citirati
Številka
Rubrike
Licenca
To delo je licencirano pod Creative Commons Priznanje avtorstva 4.0 mednarodno licenco.
Avtorji jamčijo, da je delo njihova avtorska stvaritev, da v njem niso kršene avtorske pravice tretjih oseb ali kake druge pravice. V primeru zahtevkov tretjih oseb se avtorji zavezujejo, da bodo varovali interese založnika ter da bodo povrnili morebitno škodo.
Podrobneje v rubriki: Prispevki
