The Moorish Tradition in Portuguese Archaeology

Avtorji

DOI:

https://doi.org/10.3986/SMS20252802

Ključne besede:

krajina, arheološki ostanki, Mavri, krajevna imena, legende, verovanja

Povzetek

Z delom želim povzeti večplastno prisotnost Mavrov v portugalski krajini z analizo arheoloških ostankov, toponimije, zgodb in ljudskih verovanj, pri čemer se opiram na zgodovinske vire ter študije portugalske ustne tradicije. Z interdisciplinarnim pristopom skušam povezati oprijemljive vidike materialne kulture z neoprijemljivim izročilom ustnih pripovedi ter raziskati, kako ti elementi medsebojno učinkujejo in se dopolnjujejo. To vključuje vzpostavljanje povezav med arheološkimi dokazi in bogatim korpusom ustnega izročila in folklore, ki pogosto reinterpretirata ali ohranjata spomin na te arheološke sledove. S to analizo želim pokazati, kako je mogoče te predhodno obstoječe materialnosti razumeti kot ostanke preteklosti in hkrati kot žive elemente »naše tradicije«, ki še naprej oblikujejo identitete in kolektivni spomin. Ta sinteza ponuja nove poglede na trajno dediščino mavrskega vpliva v kulturnih krajinah Portugalske.

Prenosi

Podatki o prenosih še niso na voljo.

Literatura

ADLOT – Arquivo Digital da Literatura Oral Tradicional. https://adlot.pt/#/ (accessed 12.1.2025).

Alves, Francisco Manuel. 2000 [1934]. Memórias arqueológico-históricas do distrito de Bragança: arqueologia, etnografia e arte, Vol. 9. Porto: Emp. Guedes.

Alves, Lara Bacelar. 2001. Rock art and enchanted moors: the significance of rock carvings in the folklore of north-west Iberia. In A Permeability of Boundaries? New approaches to the Archaeology of Art, Religion and Folklore, eds. R.J. Wallis and K. Lymer, 71–78. Oxford: British Archaeological Reports.

APL – Arquivo Português de Lendas. 2022. https://www.lendarium.org/pt/ (accessed 12.1.2025).

Capela, José Viriato, Rogério Borralheiro, Henrique Matos, and Carlos Prada de Oliveira. 2007. Votos, romagens e romarias, clamores e procissões, milagres. Referências nas Memórias Paroquiais de 1758. In As freguesias do Distrito de Bragança nas memórias paroquiais de 1758: memórias, história e património, Vol. 4, 331–341. [Braga]: J.V.C.

Cardoso, Mário. 1975. Apontamentos de Etnografia da Beira-Alta. Revista de Guimarães 85: 133–164.

Carta Arqueológica do Concelho de Vimioso. 2015. Revisão do PDM. Vimioso: Câmara Municipal de Vimioso.

Carvalhinhos, P. J. 2003. Onomástica e Lexicologia: o léxico toponímico como catalisador de fundo de memória. Estudo de caso: os sociotopônimos de Aveiro (Portugal). Revista USP 56: 172–179.

Carvalhinhos, P. J. 2004. A onomástica e o resgate semântico: as antas. Revista Estudos Linguísticos 33: 274–279.

Carvalhinhos, P. J. 2007. Arcaísmos morfológicos na toponímia de Portugal. Cadernos do CNLF 11 (4): 26–38.

Casado, Buenaventura Aparicio. 2004. Mouras, serpientes, tesoros y otros encantos. Mitología popular gallega. Sada: Ed. do Castro.

Casinha Nova, Maria Manuela. 2012. As Lendas do Sobrenatural da Região do Algarve. Tese de Doutoramento em Estudos de Literatura e Cultura (Literatura Oral Tradicional). Vol. 1. Lisboa: Faculdade de Letras – Universidade de Lisboa.

Centro de Estudos Ataíde Oliveira (UALG). https://www.ualg.pt/centro-de-estudos-ataide-oliveira (accessed 14.1.2025).

Cidrães, Maria de Lourdes. 2013. Encantamentos, milagres e outros prodígios: os animais das nossas lendas Lisboa: Centro de Tradições Populares Portuguesas.

Cidraes, Maria de Lourdes. 2014. As lendas portuguesas. Temas. Motivos. Categorias. Lisboa: Apenas Livros.

Correia, Joaquim Manuel. 1906. Antiguidades do Concelho do Sabugal. Archeologo Português (S. 1) 11: 129–135.

Cruz, Domingos. 2001. O Alto Paiva: Megalitismo, Diversidade Tumular e Práticas Rituais Durante a Pré-história Recente. Dissertação de doutoramento. Coimbra: Faculdade de Letras da Universidade de Coimbra.

Fábrega-Álvarez, Pastor, João Fonte and Francisco Javier González García. 2011. The paths of memory. Meaning, space and reuse of the menhir-statues in the northwest of the Iberian Peninsula. Trabajos de Prehistoria 68 (2): 313–330.

Fernández, Fernández Jesús. 2011. Toponimia y Sistemas de Información Geográfica. Un ejemplo de su uso combinado en Arqueología del Paisaje. Lletres asturianes: Boletín Oficial de l’Academia de la Llingua Asturiana 104: 139–153.

Freitas, Adérito Medeiros. 1978. As Pias dos Mouros. Argeriz – Carrazedo de Montenegro. Trabalhos de Antropologia e Etnologia 23 (2-3): 253–266.

Freitas, Adérito Medeiros. 1989. A cerca de Rivas. Revista de Guimarães 99: 319–367.

Harpsoe, C. H. and M. F. Ramos. 1985. Lorga de Dine (Vinhais, Bragança). Arqueologia 12: 202–204.

Hrobat, K. 2007. Use of Oral Tradition in Archaeology: The case of Ajdovščina above Rodik, Slovenia. European Journal of Archaeology 10 (1): 31–56.

Jorge, Vítor Oliveira. 1982. Megalitismo do Norte de Portugal: o Distrito do Porto – Os Monumentos e a sua Problemática no Contexto Europeu. Dissertação de Doutoramento em Arqueologia. Porto: Faculdade de Letras da Universidade do Porto.

Lage, M. O. P. 2004. Tesouros, mouras e facanitos…: estórias, trilha da história: colectânea: lendas e outros fragmentos de cultura oral e imaginário popular transmontano. Carrazeda de Ansiães: Câmara Municipal.

Lemos, Francisco Sande. 1993. Povoamento Romano de Trás-os-Montes Oriental. Tese de doutoramento. Braga: Universidade do Minho.

Marques, Amália. 2013. Mouras, mouros e mourinhos encantados em lendas do norte e sul de Portugal. Dissertação de Mestrado. Lisboa: Universidade Aberta.

Marques, J. J. D. 2014. The Legend of the Little Seamstress (‘A Costureirinha’). In Narratives Across Space and Time: Transmissions and Adaptations. Proceedings of the 15th Congress of the International Society for Folk Narrative Research, Vol. 2, ed. Aikaterinē Polymerou-Kamēlakē, 469–478. Athens: Academy of Athens, Hellenic Folklore Research Centre.

Marques, J. J. D. 2021. Os Mouros e Mouras Encantados: Sua patrimonialização em Portugal e na Galiza e teorias sobre a origem do seu nome. In Galiza e(m) nós: Estudos para a compreensão do relacionamento cultural galego-português, ed. C. Pazos-Justo, 229–269. Lisboa: Edições Húmus / CEHUM.

Parafita, Alexandre. 2006. A Mitologia dos Mouros: Lendas, Mitos, Serpentes, Tesouros. Vila Nova de Gaia: Gailivro.

Parafita, Alexandre. 2007. Património Imaterial do Douro. Narrações Orais. Contos. Lendas. Mitos. Vol. 1. Lisboa: Âncora Editora.

PARM. 1993. Inventário Arqueológico do Concelho de Torre de Moncorvo.

Pereira, Rafael Quintía. 2016. Análise Estrutural e Simbólica do Mito da Moura. Ouense: Fundación Vicente Risco e Sotelo Blanco.

Pereira, Rafael Quintía. 2020. A moura que creou o mundo. O mito galego da creación. Pontevedra: AB Origine Edicións.

Pereira, Rafael Quintía. 2021. Pola limia entre mouras, santas e raíñas. A mitoloxía como reservatorio ritual e a reciclaxe de mitemas. Lethes. Cadernos culturais do Limia 15: 123–145

Reboredo, Xosé Manuel González. 1999. Mouras, varóns e liñaxes – Achegamento ós seres femininos do imaxinario popular de Galicia e Portugal. Revista de Guimarães 109: 57–78.

Rodrigues, M. A. and N. Rebanda. 1997/1998. Cerâmicas pré-históricas do Baldoeiro (Adeganha – Torre de Moncorvo). Olaria 2: 105–114.

Romero, Fernando Alonso. 1998. Las mouras constructoras de megálitos: estudio comparativo del folklore gallego con el de otras comunidades europeas. Anuario brigantino 21: 11–28.

Santos Júnior, Joaquim Rodrigues. 1975. A cultura dos berrões no nordeste de Portugal. Trabalhos de Antropologia e Etnologia 22 (4): 353–516.

Sarmento, Francisco Martins. 1878. Antiqua. Revista de Guimarães 80 (1-2): 11–72.

Sarmento, Francisco Martins. 1881. O que podem ser os mouros da tradição popular. Pantheon 1: 105–106.

Sarmento, Francisco Martins. 1888. Materiais para a arqueologia do concelho de Guimarães. Revista de Guimarães 5 (3): 109–121.

Sarmento, Francisco Martins. 1990. Expedição Científica à Serra da Estrela. Revista de Guimarães 100: 299–339.

Silva, Pedro Miguel. 2010. Povoamento Proto-Histórico do alto Tâmega: as mudanças do I milénio a.C. e a resistência do substrato indígena. Dissertação de Mestrado. Porto: Faculdade de Letras da Universidade do Porto.

Soutou, A. 1954. Toponymie, folklore et préhistoire: Vieille Morte. Revue internationale d’onomastique 6 (3): 183–189.

Vasconcelos, José Leite de. 1895. Castros. O Archeologo Português (S. 1) 1 (1): 3–7.

Vasconcelos, José Leite de. 1897. Religiões da Lusitânia: na parte que principalmente se refere a Portugal. Vol. 1. Lisboa: Imprensa Nacional.

Objavljeno

2025-07-24

Kako citirati

Vieira, A. (2025). The Moorish Tradition in Portuguese Archaeology. Studia Mythologica Slavica, 28. https://doi.org/10.3986/SMS20252802

Številka

Rubrike

RAZPRAVE / ARTICLES